หน่วยการเรียนรู้ที่ 8

พระเวสสันดรชาดกลักษณะการแต่ง

แต่งเป็นร่ายยาว  คำประพันธ์ประเภทร่ายยาว  หนึ่งบทจะมีกี่วรรคก็ได้  แต่ส่วนมากมี ๕ วรรคขึ้นไป วรรคหนึ่ง ๆ มีตั้งแต่ ๖ คำขึ้นไป  ถึง ๑๐ คำหรือมากกว่า  มีบังคับเฉพาะระหว่างวรรค คือ คำสุดท้ายของวรรคจะส่งสัมผัสไปที่คำที่ ๑ ถึง ๕ ของวรรคต่อไป  เมื่อจบตอนมักมีคำสร้อย เช่น นั้นแล นี้แล

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก เป็นร่ายยาวสำหรับเทศน์  จะมีคำศัพท์บาลีขึ้นก่อน  แล้วแปลเป็นภาษาไทย  แล้วจึงมีร่ายตาม  ในระหว่างการดำเนินเรื่องจะมีคำบาลีคั่นเป็นระยะ ๆ  คำบาลีนั้นมีความหมายเกี่ยวเนื่องกับข้อความที่ตามมา

การอ่านคำประพันธ์ประเภทร่าย

การอ่านออกเสียงบทร้อยกรองประเภทร่าย  นิยมอ่านหลบเสียงสูงให้ต่ำลงในระดับของเสียงที่ใช้อยู่  ส่วนเสียงตรีที่หลบต่ำลงนั้นอาจเพี้ยนไปบ้าง เช่น น้อยน้อย เป็น นอยนอย  แต่เสียงจัตวา  แม้จะหลบเสียงต่ำลงมักจะไม่เพี้ยน

การอ่านร่ายทุกชนิดจะอ่านทำนองเหมือนกัน  คือ ทำนองสูงด้วยเสียงระดับเดียวกัน และการลงจะหวะจะอยู่ที่ท้ายวรรคของทุกวรรค  ส่วนจะอ่านด้วยลีลาใดนั้นขึ้นอยู่กับอารมณ์ตามเนื้อความ ดังนี้

-              เนื้อความแสดงอารมณ์เศร้า  ใช้น้ำเสียงเบาลง สั่นเครือ และทอดเสียงให้ช้าลงกว่าปกติ

-              เนื้อความแสดงอารมณ์โกรธ  ใช้น้ำเสียงหนักแน่น เน้นเสียงดังกว่าปกติ  กระชับ  สั้น

-              เนื้อความแสดงอารมณ์ขบขัน           ทำเสียงให้แสดงถึงความขบขัน โดยที่ ตัวเองต้องไม่หัวเราะ

ขณะอ่าน

-   เนื้อความบรรยายหรือพรรณนา  ต้องอ่านตามอารมณ์ของเนื้อความนั้น  เช่น บรรยายหรือ

พรรณนาความงาม ใช้น้ำเสียงแจ่มใส ไม่ดัง หรือไม่เบาเกินไป

-   เนื้อความแสดงความศักดิ์สิทธิ์หรือยิ่งใหญ่  ใช้น้ำเสียงหนักแน่น  เน้น แต่ไม่ห้วน

-   เนื้อความสั่งสอน  ใช้น้ำเสียงไม่ดังหรือเบาเกินไป  เน้นคำที่สั่งสอน  แต่ไม่ห้วน

-   เนื้อความบรรยายการต่อสู้  ใช้น้ำเสียงดัง  หนักแน่น  ห้วน  กระชับ

-   เนื้อความแสดงความตกใจ  ใช้น้ำเสียงหนักเบา  เสียงสั่นตามเนื้อความ

-   เนื้อความตัดพ้อต่อว่า  ใช้น้ำเสียงหนักบ้าง  เน้นบ้าง  สะบัดเสียงบ้าง

การอ่านร่ายพยายามอ่านให้จบวรรค  เพราะจังหวะหลักของร่ายทุกชนิดจะอยู่ที่ปลายวรรค ซึ่งเป็นคำส่งสัมผัส  ส่วนจังหวะเสริมจะอยู่ที่คำรับ  ดังนั้นเมื่ออ่านถึงคำรับสัมผัสจะต้องเน้นเสียงหรือทอดเสียง  ซึ่งเป็นเสมือนการแบ่งวรรคไปในตัว  เช่น ลูกรักเจ้าแม่เอย เจ้าเคยมาอาศัยนั่งนอน จังหวะหลักอยู่ที่คำส่งสัมผัส คือ เอย จังหวะเสริมอยู่ที่คำรับสัมผัส คือ เคย

การอ่านตอนจบผู้อ่านจะต้องทอดเสียงให้ยาวกว่าการทอดเสียงท้ายวรรคอื่น ๆ เพื่อให้ผู้ฟังรู้ว่าเรื่องที่ฟังกำลังจะจบแล้ว   และเป็นการสร้างความประทับใจให้ผู้ฟังต้องการฟังอีก